Spis treści

Czym jest dieta trzustkowa, jakie są jej zasady i kto powinien ją stosować?

Już na wstępie musisz wiedzieć, że dieta ukierunkowana na zdrowie trzustki to ta, która spełnia podstawowe zasady zdrowego odżywiania. W praktyce oznacza to, że jeśli chcesz profilaktycznie dbać o swoje zdrowie, nie musisz wprowadzać nadzwyczajnych zasad i przestrzegać specjalnych zaleceń.

Sprawa jednak wygląda zupełnie inaczej, jeśli występują u Ciebie problemy z funkcjonowaniem trzustki. Wtedy koniecznie należy zgłosić się do lekarza i przestrzegać odpowiednich zaleceń — w tym także specjalnej diety trzustkowej.

Trzustka i jej rola w organizmie

Trzustka to organ, który jest niezbędny do prawidłowego trawienia i regulacji poziomu glukozy we krwi.

Wytwarza insulinę i glukagon. Insulina obniża poziom glukozy we krwi, a glukagon go podnosi. Działania obu hormonów mają za zadanie zachować równowagę gospodarki węglowodanowej.
Oprócz tego trzustka produkuje także enzymy trawienne, które pomagają rozkładać jedzenie na składniki odżywcze, dzięki czemu organizm może przyswajać białka, tłuszcze i węglowodany (amylazę — węglowodany, lipazę — tłuszcze, trypsynogen, chymotrypsynogen, elastazę i karboksypeptydazę — białka).

Problemy z trzustką mogą poważnie zaburzyć te procesy.

Ostre zapalenie trzustki powoduje nagły, silny ból brzucha i wymaga szybkiej interwencji medycznej.
Przewlekłe zapalenie trzustki jest stanem długotrwałym, który może prowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń narządu i jego niezdolności do produkcji wystarczającej ilości enzymów i hormonów.

Dieta trzustkowa ma na celu zmniejszenie obciążenia trzustki. Odpowiednie żywienie może poprawić jej stan i zapobiegać dalszym komplikacjom.

Zasady diety trzustkowej

Dieta trzustkowa różni się w zależności od tego, czy masz do czynienia z ostrym, czy przewlekłym zapaleniem trzustki. Oba schorzenia wymagają innego podejścia żywieniowego, aby zminimalizować obciążenie trzustki i wspierać proces rekonwalescencji.

Ostre zapalenie trzustki

W przypadku ostrego zapalenia trzustki dieta ma na celu przede wszystkim zmniejszenie obciążenia narządu i złagodzenie stanu zapalnego. Zakłada się przybliżony czas, w którym należy przestrzegać konkretnych zaleceń, jednak w rzeczywistości jest to bardzo indywidualne.

Dieta powinna być ukierunkowana na łagodzenie objawów, a wprowadzanie kolejnych etapów i nowych pokarmów powinno być uzależnione od braku występującego bólu i dyskomfortu u pacjenta.

Proces ten przebiega w kilku etapach.

Pierwszy etap:

Rozpoczyna się jeszcze w szpitalu i trwa około miesiąca. Główne zasady to znaczne ograniczenie tłuszczów i niewielkie ograniczenie białka. Kalorie dostarcza się głównie z węglowodanów.

Dieta powinna dostarczać około 2000 kcal dziennie, w tym 65 g białka (ponad połowa białka zwierzęcego — z uwagi na jego lepszą przyswajalność), 40 g tłuszczu i 345 g węglowodanów. W tym czasie zaleca się spożywanie 4-6 mniejszych posiłków w ciągu dnia, z równomiernie rozłożonymi składnikami diety.

Zalecane produkty: jasne pieczywo, produkty z białej mąki, drobne kasze (manna, kuskus), biały ryż, płatki ryżowe, płatki jęczmienne, chudy nabiał (twaróg, jogurty naturalne), ryby, chude gatunki mięsa (drób, cielęcina), ziemniaki, masło, oleje roślinne (rzepakowy, lniany, oliwa), warzywa i owoce — gotowane, pieczone bez dodatku tłuszczu, przetarte, w postaci purée.
Należy unikać: pełnoziarnistych produktów zbożowych, grubych kasz (gryczanej, pęczak), tłustych mięs i ryb, wędlin, parówek, kiełbas, pasztetów, konserw, przetworów mlecznych o wysokiej zawartości tłuszczu, cebuli, kapusty, papryki, surowych owoców, całych orzechów, czekolady, słodyczy i smażonych potraw.

Drugi etap:

Trwa kolejny miesiąc. Należy zwiększyć podaż do około 2200 kcal i stopniowo wprowadzać większą ilość tłuszczu (do 50 g) i białka (do 70 g). Wciąż należy pamiętać o zachowaniu zasad diety lekkostrawnej i około 5 posiłkach w ciągu dnia.

Nowe produkty należy wprowadzać pojedynczo, obserwując objawy organizmu. Jeśli u pacjenta ponownie pojawią się charakterystyczne objawy — uczucie pełności, wzdęcia czy biegunki tłuszczowe — należy wrócić do zaleceń z pierwszego etapu na około 2 tygodnie.

Trzeci etap:

Po upływie dwóch miesięcy, przy dobrej tolerancji pokarmów, można stopniowo wprowadzać wszystkie produkty zalecane w zdrowej i pełnowartościowej diecie.

Kaloryczność jadłospisu należy dostosować do potrzeb pacjenta, z uwzględnieniem ok. 15-20% białka, ok. 20-30% tłuszczów i 50-60% węglowodanów.

Delikatna dieta dla Ciebie

Soft

Lekka dieta dla osób z problemami trawiennymi.

Białko:

20-25%

Tłuszcze:

30-35%

Węgle:

45-50%

Cena od: 60.9 zł

Zamów Szczegóły

Przewlekłe zapalenie trzustki

Dieta przy przewlekłym zapaleniu trzustki wymaga stałego przestrzegania określonych zasad:

Regularne spożywanie posiłków, co 3-4 godziny. Posiłki powinny być małe objętościowo, aby nie obciążać trzustki.
Ilość tłuszczów w całej diecie i w poszczególnych posiłkach powinna być ściśle kontrolowana. Należy zwracać uwagę na małe porcje (ok. 5 g (1 łyżeczka)/posiłek) i podanie w przystępny sposób (np. już zemulgowane — rozbite w sosach, zupach, dressingach, koktajlach).
W przypadku nasilenia objawów i dyskomfortu trawiennego można rozważyć dania w formie płynnej — zupy, koktajle, owsianki, kisiele, budynie.
Białko powinno pochodzić z pełnowartościowych źródeł — chudego mięsa, ryb, jajek i niskotłuszczowego nabiału. Należy unikać tłustych mięs i produktów wysokoprzetworzonych.
W miarę możliwości warto wybierać węglowodany złożone — pełnoziarniste produkty zbożowe. Jednak w przypadku dyskomfortu trawiennego można przeplatać je z produktami oczyszczonymi. Należy unikać cukrów prostych i słodyczy.
Alkohol i tytoń są szkodliwe dla trzustki i mogą nasilać objawy przewlekłego zapalenia. Należy całkowicie je wykluczyć.
W przypadku niewydolności trzustki może być konieczna suplementacja enzymami trzustkowymi, aby wspomóc trawienie. W tej kwestii należy skonsultować się z lekarzem. Nie warto wprowadzać żadnych preparatów na własną rękę.

Przestrzeganie tych zasad pomoże w utrzymaniu zdrowia trzustki i zapobiegnie nawrotom zapalenia. Dieta trzustkowa wymaga dyscypliny, ale przestrzeganie zaleceń przynosi faktyczne korzyści i przyspiesza proces powrotu do zdrowia.

Bibliografia

Jarosz, M. (2010). Praktyczny podręcznik dietetyki. IŻŻ, Warszawa, 143-150.
Ciborowska, H., & Dietetyka, R. A. (2014). Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Sobotka, L., Allison, S. P., Korta, T., & Łyszkowska, M. (Eds.). (2013). Podstawy żywienia klinicznego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Gąsiorowska, A., & Małecka-Panas, E. Chronic pancreatitis–diagnosis and treatment. Przewodnik Lekarza/Guide for GPs, 10(1), 76-86.
Żuk, K., Czkwianianc, E., Degowska, M., Durlik, M., Gąsiorowska, A., Ignyś, I., … & Rydzewska, G. (2011). Zalecenia diagnostyczne i terapeutyczne w przewlekłym zapaleniu trzustki. Rekomendacje Grupy Roboczej Konsultanta Krajowego w dziedzinie Gastroenterologii i Polskiego Klubu Trzustkowego. Przegląd Gastroenterol, 6(6), 339-352.