Spis treści
Problem z unormowaniem masy ciała nie zawsze wynika wyłącznie z nieodpowiedniej diety czy braku dodatkowej aktywności fizycznej. Wiele osób doświadcza trudności z redukcją tkanki tłuszczowej, mimo stosowania zdrowych nawyków żywieniowych. Jeśli podejmowane działania nie przynoszą efektów, warto sprawdzić, czy przyczyną nie są zaburzenia endokrynologiczne.
Wśród osób borykających się z nadwagą często pojawia się pojęcie „brzucha tarczycowego”. Nie jest to termin medyczny, ale w potocznym ujęciu odnosi się do zmian sylwetki, które mogą towarzyszyć nieprawidłowej pracy tarczycy.
Czy rzeczywiście istnieje specyficzny typ otyłości związany z tym gruczołem? Jak zaburzenia hormonalne wpływają na rozmieszczenie tkanki tłuszczowej?
Brzuch tarczycowy – czy takie pojęcie w ogóle istnieje?
Określenie „brzuch tarczycowy” nie figuruje w medycznej nomenklaturze, jednak bywa używane w rozmowach o zmianach sylwetki, które mogą towarzyszyć chorobom tarczycy.
- Gdzie jeszcze możemy spotkać podobne nieścisłości? Również w tematach związanych ze zdrowiem gruczołu tarczowego – wiele osób (zwłaszcza tych starszego pokolenia), u których zdiagnozowano zaburzenia pracy tarczycy, mówi, że „ma tarczycę”.
Na tak potoczne stwierdzenie często przymykamy oko. Należy jednak wyraźnie podkreślić, że tarczyca to narząd, który występuje u każdego człowieka. Możemy mówić wyłącznie o zaburzeniach funkcjonowania tarczycy.
Wracając do „tarczycowego brzucha” – nieprawidłowa praca tego gruczołu faktycznie może wpływać na sylwetkę. Choroby tarczycy często wiążą się z zaburzeniami gospodarki hormonalnej, które oddziałują na metabolizm.
Nie oznacza to, że u każdej osoby z chorobami tarczycy będzie rozwijać się charakterystyczny typ otyłości. Zmiany w przebiegu procesów metabolicznych mogą prowadzić zarówno do wzrostu, jak i do spadku masy ciała, w zależności od tego, czy występuje nadczynność, czy niedoczynność gruczołu.
Skąd bierze się brzuch tarczycowy?
Zaburzenia pracy tarczycy oddziałują na cały organizm, a jednym z najczęściej obserwowanych skutków jest zmiana masy ciała. Hormony tarczycy – tyroksyna (T4) i trójjodotyronina (T3) – regulują tempo przemiany materii i procesy związane z gospodarką energetyczną.
W przypadku niedoczynności tarczycy – w bardzo dużym uproszczeniu – metabolizm ulega spowolnieniu, czego konsekwencją może być przyrost masy ciała.
- Tkanka tłuszczowa może gromadzić się w okolicach brzucha, bioder i ud.
- Jednocześnie organizm staje się bardziej podatny na zatrzymywanie wody.
- W efekcie sylwetka może sprawiać wrażenie opuchniętej, a skóra wydaje się mniej elastyczna.
Nieprawidłowy poziom hormonów tarczycy wpływa także na poziom innych substancji regulujących metabolizm – w tym insuliny i kortyzolu.
- Podwyższony poziom kortyzolu sprzyja odkładaniu tłuszczu w okolicach brzucha, a zaburzenia gospodarki węglowodanowej (związane z nieprawidłową regulacją stężenia insuliny) mogą zmniejszać ilość energii, zwiększać odczuwalne zmęczenie i pośrednio ograniczać aktywność w ciągu dnia (całość podnosi ryzyko gromadzenia się tkanki tłuszczowej).
Wszystkie powyższe cechy niekiedy opisuje się właśnie jako „brzuch tarczycowy”.
Jak pozbyć się tarczycowego brzucha?
Pierwszym krokiem do skutecznej redukcji nadmiernej masy ciała jest przywrócenie równowagi gospodarki hormonalnej. W przypadku zdiagnozowanych zaburzeń leczenie endokrynologiczne pozwala na unormowanie poziomu hormonów tarczycy, a dzięki temu także na poprawę metabolizmu.
Jednak sama terapia hormonalna nie wystarczy do tego, aby schudnąć. Chociaż po wdrożeniu odpowiedniego leczenia znacznie łatwiej jest pacjentom kontrolować dietę i masę ciała, to podstawową kwestią w procesie utraty dodatkowych kilogramów zawsze jest utrzymanie deficytu kalorycznego – spożywanie mniejszej ilości energii (kalorii), niż organizm wykorzystuje w ciągu dnia.
Pełnowartościowa dieta połączona z dodatkową aktywnością fizyczną (która w zdrowy i bezpieczny sposób pogłębia deficyt kaloryczny) pozwala na stopniowe zmniejszanie masy ciała.
Zdrowa dieta na redukcję przy problemach z tarczycą
Dieta stosowana przez osoby z zaburzeniami pracy tarczycy nie musi (a wręcz nie powinna) znacznie odbiegać od standardowego zdrowego jadłospisu. Najważniejsze jest, aby była dobrze zbilansowana i dostosowana do indywidualnych potrzeb organizmu.
Nie ma potrzeby eliminowania glutenu ani nabiału (to powszechne mity), jeśli nie występują konkretne wskazania medyczne, np. potwierdzona celiakia, alergia lub nietolerancja. Wprowadzenie niepotrzebnych restrykcji może prowadzić do niedoborów składników odżywczych i utrudniać utrzymanie zdrowego deficytu kalorycznego.
W diecie rekomendowanej osobom z zaburzeniami pracy tarczycy zwraca się uwagę na kilka składników, które mogą wspomagać pracę tego gruczołu – więcej o tym piszemy poniżej.
- Osoby leczone farmakologicznie powinny zwrócić uwagę na czas przyjmowania leków. Hormony tarczycy podaje się na czczo, a spożycie posiłku powinno nastąpić dopiero po upływie określonego czasu – zwykle około 60 minut, w zależności od zaleceń lekarza.
Jakie składniki mogą wspierać zdrowie tarczycy?
Funkcjonowanie tarczycy zależy m.in. od odpowiedniego poziomu niektórych składników mineralnych i antyoksydantów. Wśród najważniejszych znajdują się:
- jod,
- żelazo,
- cynk,
- selen,
- kwasy omega-3,
- witamina C,
- witamina E,
- flawonoidy (związki występujące w żywności, które działają przeciwzapalnie).
Podstawowym źródłem wymienionych substancji zawsze powinna być dieta. Chociaż jednoznacznie potwierdzono ich korzystny wpływ na pracę tarczycy, suplementację najlepiej skonsultować z lekarzem. Dzięki temu unikniesz ryzyka nadmiernej podaży, która także mogłaby zaburzyć gospodarkę hormonalną.
Bibliografia
- Gier, D., & Ostrowska, L. (2019). Choroba Hashimoto a otyłość. Varia Medica, 3(3), 238-242.
- Kolasa, K. (2021). Niedoczynność tarczycy–etiologia i dieta. Journal of NutriLife, 5.
- Mielecka, G., Dymek, I., Hubalewska-Dydejczyk, A., & Przybylik-Mazurek, E. (2017). Zależność masy ciała i wybranych parametrów metabolizmu lipidów i glukozy od funkcji tarczycy. Przegląd Lekarski, 74(12).
- Florczyk, I., Florczyk, M., & Junik, R. (2018). Dieta bezglutenowa a choroba Hashimoto—obecny stan wiedzy. In Forum Zaburzeń Metabolicznych (Vol. 9, No. 4, pp. 152-159).
- Janiszewska, J., & Kucharska, A. (2019). Postawy wobec zdrowia i żywienia a utrzymywanie należnej masy ciała wśród pacjentek z chorobą Hashimoto. Hygeia, 54(3), 182-191.
- Pastusiak, K., Michałowska, J., & Bogdański, P. (2018). Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy. Varia Medica, 2(2), 111-115.
- Sadowska, J., & Stawska, A. (2015). Dietoprofilaktyka chorób współtowarzyszących niedoczynności tarczycy w wybranej grupie kobiet. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 48(4), 690-700.
