Spis treści

Wiele osób myśli, że TSH to hormon tarczycy. Z tym nie możemy się zgodzić, jednak nie chcemy zaprzeczać, że jest on ściśle związany z pracą tego gruczołu.

W rzeczywistości TSH to hormon wydzielany przez przysadkę mózgową — reguluje pracę tarczycy i dlatego jego poziom mówi tak dużo o jej funkcjonowaniu. Zaburzenia pracy gruczołu tarczowego mogą mieć różne przyczyny i skutki, jednak często ich pierwszym objawem (i równocześnie powodem problemów) są zaburzenia gospodarki hormonalnej.

Czy wiesz, że na poziom TSH i funkcjonowanie tarczycy można w pewien sposób wpływać dietą? Jakie składniki są najbardziej istotne? Jak jeść, by wspierać prawidłowy poziom TSH? Przyjrzyjmy się temu bliżej.

TSH — czym jest?

TSH (czyli hormon tyreotropowy) to hormon przysadki mózgowej. Jego głównym zadaniem jest regulacja produkcji hormonów tarczycy — tyroksyny (T4) i trijodotyroniny (T3).

TSH to „przekaźnik” informacji między przysadką a tarczycą. Gdy poziom hormonów tarczycy we krwi spada, przysadka produkuje więcej TSH, aby stymulować tarczycę do pracy. To stan fizjologiczny (stan postrzegany jako swego rodzaju norma), w którym organizm zachowuje równowagę hormonalną.

Gdy poziom T3 i T4 wraca do „normy”, przysadka automatycznie ogranicza produkcję TSH — w ten sposób utrzymując stężenia hormonów na odpowiednich poziomach. Taka regulacja to mechanizm ujemnego sprzężenia zwrotnego — TSH reaguje na zmiany poziomów T3 i T4, a zależność jest prosta (tłumacząc to w bardzo uproszczony sposób): im mniej T3 i T4, tym więcej TSH.

W stanach patofizjologicznych (kiedy chorujemy) ten mechanizm może zostać zaburzony. Gdy tarczyca zaczyna pracować nieprawidłowo, poziom TSH także odbiega od normy.

Nieprawidłowe wyniki TSH — o czym mogą świadczyć?

Zbyt wysoki lub zbyt niski poziom TSH może oznaczać zaburzenia w pracy tarczycy.

Dwa najczęstsze problemy to niedoczynność i nadczynność.

Niedoczynność tarczycy a TSH

W niedoczynności tarczyca produkuje za mało hormonów, co skutkuje wyższym stężeniem TSH. Przysadka próbuje w ten sposób „wymusić” pracę gruczołu.

Czasami zdarza się tak, że u pacjenta występuje utajona niedoczynność (subkliniczna) — to stan, w którym gruczoł produkuje wystarczające ilości hormonów T3 i T4, jednak w odpowiedzi właśnie na lekko podwyższone stężenia TSH. Może być to sytuacja przejściowa, która w dłuższej perspektywie prowadzi do rozwoju całkowitej niewydolności tarczycy.

Niedoczynność prowadzi do spowolnienia metabolizmu — może wywoływać m.in. zmęczenie, przyrost masy ciała, suchość skóry, osłabienie włosów i paznokci oraz problemy z koncentracją.

Nadczynność tarczycy a TSH

Nadczynność tarczycy to stan, w którym tarczyca produkuje za dużo hormonów. Prowadzi to do przyspieszenia metabolizmu. Objawia się np. niezamierzoną i nieuzasadnioną utratą masy ciała, nadpotliwością, problemami ze snem, nerwowością i przyspieszonym biciem serca.

W nadczynności tarczycy gruczoł produkuje zbyt dużo T3 i T4. W efekcie hamuje to wydzielanie TSH, a my w wynikach możemy obserwować jego niski poziom.

Nieprawidłowy poziom TSH — inne przyczyny

Inne przyczyny nieprawidłowego poziomu TSH mogą obejmować:

zaburzenia pracy przysadki mózgowej,
przewlekły stres,
choroby autoimmunologiczne, np. Hashimoto lub choroba Gravesa-Basedowa,
nieprawidłowe dawki leków tarczycowych,
niedobory niektórych składników odżywczych.

Jak dieta może wpływać na TSH?

Dieta ma wpływ na poziom TSH i zdrowie tarczycy, ponieważ dostarcza składników, które są niezbędne w produkcji hormonów tarczycy. Pomyśl o tym w ten sposób: nie ugotujesz obiadu w kuchni (nawet z przepisem), jeśli nie masz na niego składników, prawda?

Dieta dla osób z chorą tarczycą

Hashimoto

Dieta przy niedoczynności tarczycy.

Białko:

20-25%

Tłuszcze:

35-40%

Węgle:

35-40%

Cena od: 62.9 zł

Zamów Szczegóły

Niedobory składników odżywczych mogą prowadzić do zaburzeń poziomu TSH. Które z nich mają największy wpływ na równowagę hormonalną związaną z pracą tarczycy?

Witamina D

Witamina D ma znaczenie w chorobach autoimmunologicznych, które mogą atakować tarczycę, np. w chorobie Hashimoto. Wynika to z faktu, że jej właściwości są niezbędne do prawidłowej pracy układu odpornościowego.

Badania sugerują zarówno to, że niski poziom witaminy D może wiązać się z większymi problemami z TSH, jak i fakt, że jej suplementacja może poprawiać wyniki u osób, które zmagają się z zaburzeniami pracy tarczycy.

Źródła witaminy D? W okresie jesienno-zimowym — suplementacja. W okresie letnim — odpowiednia ekspozycja na słońce. Należy jednak wziąć pod uwagę nasze położenie geograficzne i czynniki, które wpływają na syntezę witaminy D w skórze (z tego względu suplementacja często zalecana jest przez cały rok).

Jod

Jod stanowi składnik strukturalny hormonów T3 i T4. Jego niedobór może prowadzić do zwiększenia TSH, gdy przysadka „domaga się” więcej hormonów tarczycy.

Jest niezbędny do prawidłowej pracy tarczycy, jednak jego nadmiar może działać odwrotnie i zaburzać równowagę hormonalną. Dlatego warto dbać o jego umiarkowane spożycie.

Najczęściej przyczyną nieodpowiedniej zawartości jodu w diecie jest wykluczenie z jadłospisu produktów, które stanowią jego źródło (wtedy grozi nam niedobór) lub nieprzemyślana suplementacja, zwłaszcza dużymi dawkami (wtedy mowa o nadmiarze).

Źródła jodu w diecie:

ryby morskie,
owoce morza,
glony (np. wakame),
wody mineralne jodowane,
sól jodowana.

Żelazo

Żelazo jest ważne dla zdrowia tarczycy, ponieważ wpływa na przyswajanie jodu i produkcję hormonów. Osoby z niedoborem żelaza mogą mieć problemy z syntezą hormonów T3 i T4, co — jak już wiesz — będzie skutkować zwiększonym poziomem TSH.

Uzupełnianie żelaza w diecie może pomóc w utrzymaniu równowagi hormonalnej, jeśli niedobór tego pierwiastka jest przyczyną problemów.

Źródła żelaza w diecie:

podroby (zwłaszcza wątróbka),
wołowina,
pasztet (z możliwie prostym składem),
nasiona roślin strączkowych,
kasza jaglana,
amarantus,
komosa ryżowa,
tofu,
pestki dyni,
pistacje,
natka pietruszki,
brokuły,
jarmuż,
szpinak.

Cynk

Cynk wpływa na przemianę hormonów tarczycy i ich przyswajanie przez organizm. Jest także potrzebny do konwersji (przemiany) T4 do T3 — czyli przekształcenia tyroksyny w jej aktywną postać. Niedobór cynku może prowadzić do zaburzeń tarczycy.

Regularne dostarczanie cynku może wspierać tarczycę w produkcji hormonów i zachowaniu równowagi hormonalnej. Zadbasz o to, jeśli włączysz do swojej diety:

owoce morza (zwłaszcza ostrygi),
wątróbkę,
chudą wieprzowinę,
pestki dyni,
migdały,
kaszę gryczaną,
chleb pełnoziarnisty,
kakao,
gorzką czekoladę,
jaja.

Selen

Selen działa jak antyoksydant. Pomaga chronić tarczycę przed uszkodzeniami, które mogą zostać wywołane stresem oksydacyjnym (zwiększoną ilością wolnych rodników). Podobnie jak cynk, także bierze udział w przemianach T4 do T3.

Zapobiegaj tym problemom i regularnie spożywaj:

orzechy brazylijskie,
tuńczyka,
sardynki,
białą fasolę
wołowinę,
wątróbkę,
ryż,
strączki.

Kwasy omega-3

Kwasy omega-3 wspierają działanie układu odpornościowego i pomagają łagodzić stany zapalne. Są szczególnie ważne w przypadku autoimmunologicznych chorób tarczycy.

Ich działanie przeciwzapalne wpływa pośrednio na poziom TSH — wspiera zdrowie tarczycy i pomaga w regulacji poziomu hormonów. Korzystny wpływ kwasów omega-3 jest szczególnie widoczny u osób z chorobą Hashimoto.

Źródła kwasów omega-3 w diecie:

tłuste ryby morskie,
tran,
olej lniany (tłoczony i spożywany na zimno),
siemię lniane,
orzechy włoskie,
nasiona chia,
olej rzepakowy.

Białko

Mowa o witaminach, składnikach mineralnych i konkretnych kwasach tłuszczowych, jednak nie możemy zapominać o podstawowych makroskładnikach.

Białko jest niezbędne dla zdrowia tarczycy, ponieważ aminokwasy, które wchodzą w jego skład, są potrzebne do produkcji hormonów. Co więcej, białko wpływa na metabolizm, który jest regulowany przez hormony tarczycy. Jego obecność w diecie wspiera ogólne funkcjonowanie gruczołu i może wpływać na poziom TSH.

Produkty, które są dobrym źródłem białka w diecie to:

chude kawałki mięsa (pierś z kurczaka, indyka, polędwica wołowa, polędwica wieprzowa, schab),
ryby białe (dorsz, sandacz, mintaj),
tłuste ryby morskie (łosoś, makrela, śledź, sardynki),
chudy nabiał (twaróg, jogurty naturalne, kefiry, maślanki),
jaja,
tofu i inne produkty sojowe,
nasiona roślin strączkowych.

Dieta a TSH

Zdrowie tarczycy i poziom TSH są silnie powiązane z dietą. Wybierając produkty bogate w witaminę D, jod, żelazo, cynk, selen, kwasy omega-3 i białko, możesz wspierać prawidłową pracę tarczycy i równowagę hormonalną.

Choć dieta nie zastąpi odpowiednio dobrego leczenia, dla wielu osób będzie bardzo istotnym wsparciem w dbaniu o zdrowie tarczycy i regulację poziomu TSH.

Bibliografia

Nowosad, K. (2020). Witamina D: metabolizm, funkcje oraz toksyczność. Nauki Przyrodnicze i Medyczne, 4(30), s 46-53.
Pastusiak, K., Michałowska, J., & Bogdański, P. (2017). Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy. In Forum Zaburzeń Metabolicznych (Vol. 8, No. 4, pp. 155-160).
Tuchendler, P., & Zdrojewicz, Z. (2017). Dieta w chorobach tarczycy. Med Rodz, 20(4).
Lewandowska, A. (2023). Właściwości immunomodulacyjne witaminy D oraz jej wykorzystanie w prewencji i leczeniu wybranych jednostek chorobowych. Alcumena. Pismo Interdyscyplinarne, 3 (15).
Babić Leko, M., Jureško, I., Rozić, I., Pleić, N., Gunjača, I., & Zemunik, T. (2023). Vitamin D and the thyroid: A critical review of the current evidence. International journal of molecular sciences, 24(4), 3586.
Wiersinga, W. M., Poppe, K. G., & Effraimidis, G. (2023). Hyperthyroidism: aetiology, pathogenesis, diagnosis, management, complications, and prognosis. The lancet Diabetes & endocrinology, 11(4), 282-298.
Köhrle, J. (2023). Selenium, iodine and iron–essential trace elements for thyroid hormone synthesis and metabolism. International journal of molecular sciences, 24(4), 3393.
Chahardoli, R., Saboor-Yaraghi, A. A., Amouzegar, A., Khalili, D., Vakili, A. Z., & Azizi, F. (2019). Can supplementation with vitamin D modify thyroid autoantibodies (Anti-TPO Ab, Anti-Tg Ab) and thyroid profile (T3, T4, TSH) in Hashimoto’s thyroiditis? A double blind, Randomized clinical trial. Hormone and Metabolic Research, 51(05), 296-301.
Knezevic, J., Starchl, C., Tmava Berisha, A., & Amrein, K. (2020). Thyroid-gut-axis: how does the microbiota influence thyroid function?. Nutrients, 12(6), 1769.
Kunachowicz, H., Nadolna, I., Iwanow, K., & Przygoda, B. (2015). Wartość odżywcza wybranych produktów spożywczych i typowych potraw. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.