Spis treści
SIBO jest zaburzeniem, które z jednej strony jest coraz częściej diagnozowane, a z drugiej wciąż budzi sporo wątpliwości i pytań pacjentów.
Jedną z najważniejszych kwestii, która wpływa na samopoczucie osób z tym schorzeniem (zaraz obok wdrożenia odpowiedniej farmakoterapii), jest sposób odżywiania.
Czym dokładnie jest SIBO i jak za pomocą diety można skutecznie złagodzić jego objawy?
SIBO – definicja i mechanizm
Określenie SIBO (Small Intestinal Bacterial Overgrowth) odnosi się do stanu, w którym obserwujemy nadmierny rozwój bakterii w jelicie cienkim – odcinku przewodu pokarmowego, w którym w prawidłowych warunkach bakterie występują w niewielkich ilościach.
Konsekwencjami obecności bakterii są m.in.:
- fermentacja składników pokarmowych,
- wytwarzanie nadmiernych ilości gazów,
- zaburzenia wchłaniania składników odżywczych.
W efekcie SIBO objawia się charakterystycznymi dolegliwościami – wzdęciami, bólami brzucha, biegunkami lub zaparciami.
Jak się leczy SIBO?
Obecność nadmiernej ilości bakterii w jelicie cienkim wymaga leczenia przyczynowego. Powszechnie stosuje się rifaksyminę (ryfaksyminę) – antybiotyk, który skutecznie zmniejsza ilość bakterii odpowiedzialnych za rozwój objawów SIBO.
Warto zaznaczyć, że sam antybiotyk nie zawsze całkowicie rozwiązuje problem. Istotnym elementem terapii jest także zmiana nawyków żywieniowych. Z drugiej strony wdrożenie wyłącznie specjalnych zaleceń dietetycznych samo w sobie nie wykazuje dużej skuteczności w leczeniu dolegliwości. Jak więc działać?
Przede wszystkim zgodnie z zaleceniami specjalistów. W terapii SIBO najważniejsze jest kompleksowe podejście, które często wymaga połączenia farmakoterapii i modyfikacji codziennych nawyków.
Dieta a objawy – jak odżywianie może wspomagać leczenie?
Chociaż, tak jak pisaliśmy powyżej, sama dieta nie leczy SIBO, to właściwy sposób żywienia może znacznie złagodzić objawy choroby oraz poprawić komfort codziennego życia pacjenta.
Badania jasno wskazują, że osoby z SIBO powinny szczególnie uważać na pokarmy, które nasilają fermentację w jelicie cienkim – proces, który w głównej mierze odpowiada za pojawianie się uciążliwych objawów choroby.
Wciąż trwają badania nad najlepszymi dietetycznymi strategiami. Jedną z najlepiej przebadanych i rekomendowanych diet przy tym schorzeniu jest dieta z ograniczeniem FODMAP.
Dieta low FODMAP a SIBO
Dieta low FODMAP opiera się na wykluczeniu z codziennego jadłospisu produktów bogatych w (F) fermentujące (O) oligo-, (D) di- i (M) monosacharydy oraz (P) poliole – stąd też pochodzi nazwa diety.
Związki te nie są całkowicie trawione i wchłaniane w jelicie cienkim. Ich obecność stanowi „pożywkę” dla bakterii. Eliminacja lub ograniczenie spożycia tych składników poprawia komfort pacjentów z SIBO – brak związków, które mogą ulegać fermentacji, zmniejsza występowanie objawów gastrycznych, bólu brzucha oraz uczucia przepełnienia.
Zaznaczamy – takie postępowanie samo w sobie nie eliminuje przerostu flory bakteryjnej. Mówiąc nieco kolokwialnie, ogranicza jedynie jej aktywność.
Najczęściej wymieniane produkty bogate w FODMAP to:
- oligosacharydy – pszenica, żyto, jęczmień (wszystkie produkty zbożowe, które są z nich produkowane: mąka, pieczywo, płatki zbożowe, makarony, kasze), cebula, czosnek, karczochy, por, kapusta, buraki, soczewica, fasola, soja, arbuzy, brzoskwinie, nektarynki;
- disacharydy – laktoza w mleku (kozim i krowim) oraz jego przetworach;
- monosacharydy – nadmiar fruktozy – w jabłkach, gruszkach, czereśniach, sokach owocowych, szparagach, grochu, miodzie, syropie z agawy, syropach: fruktozowym, kukurydzianym, glukozowo-fruktozowym;
- poliole – słodziki (sorbitol, ksylitol), jabłka, gruszki, morele, jeżyny, śliwki, brzoskwinie, nektarynki, suszone owoce, awokado, kalafior, grzyby, bataty.
Protokół diety FODMAP – jak to wygląda w praktyce?
Ograniczenie produktów bogatych w FODMAP powinno być dostosowane do potrzeb pacjenta. Nie należy na stałe eliminować wszystkich produktów, a wyłącznie te, które faktycznie są problematyczne.
Jak je zidentyfikować?
Protokół składa się z trzech etapów.
- Faza eliminacji – trwa zwykle 4-6 tygodni i polega na ograniczeniu wszystkich produktów bogatych w FODMAP. Celem tego etapu jest złagodzenie objawów.
- Faza ponownego wprowadzania produktów FODMAP – pojedynczo i w niewielkich ilościach, aby ocenić reakcję organizmu. W tym czasie zaleca się prowadzenie dzienniczka żywieniowego, który pozwala zaobserwować, które składniki faktycznie nasilają objawy, a które są dobrze tolerowane.
- Faza personalizacji diety – po określeniu produktów z grupy FODMAP, które u danego pacjenta powodują objawy. Dzięki temu ograniczamy ryzyko nadmiernych restrykcji, a tym samym potencjalnych niedoborów pokarmowych.
Protokół FODMAP jest obecnie rekomendowany przez międzynarodowe towarzystwa gastroenterologiczne jako skuteczne narzędzie wspierające terapię SIBO oraz zespół jelita drażliwego (IBS), który często współwystępuje u pacjentów z SIBO.
Warto podkreślić, że dieta ta nie jest przeznaczona do stosowania na stałe – ograniczenie produktów FODMAP stosuje się tymczasowo, aby zidentyfikować problematyczne produkty i następnie ustalić indywidualny, zbilansowany sposób odżywiania.
Wprowadzenie diety low FODMAP wymaga uważnego planowania oraz często konsultacji z dietetykiem. Regularny kontakt ze specjalistą podczas wszystkich faz diety może zapewnić odpowiedni dobór produktów oraz minimalizację ryzyka niedoborów pokarmowych.
Bibliografia
- Lepczyńska, M. B., Ukleja-Sokołowska, N. (2024). Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego-kontrowersje i zalecenia. Alergia Astma Immunologia, 29(2).
- Hersko, E. C. (2024). SIBO and the Effectiveness of Treatment via Diet and Medication. The Science Journal of the Lander College of Arts and Sciences, 17(2), 37-42.
- Marciniak, M., Swora-Cwynar, E., Wiśniewski, P., & Dobrowolska, A. (2023). Możliwość zastosowania diety FODMAP w leczeniu zaburzeń żołądkowo-jelitowych u sportowców. Kosmos, 72(1), 63-70.
- Litwiniuk, M., Zaniuk, M., Hurkała, K., Antonik, D., Denys, B., Góra, K., … & Publiczny, W. S. (2023). Leczenie przerostu bakteryjnego jelita cienkiego: Konwencjonalna terapia antybiotykowa oraz terapia alternatywna-probiotyki i dieta low FODMAP Treatment of small intestinal bacterial overgrowth: Conventional antibiotic therapy and alternative therapy-probiotics and low FODMAP diet.
- Wielgosz-Grochowska, J. P., Domanski, N., & Drywień, M. E. (2024). Identification of SIBO subtypes along with nutritional status and diet as key elements of SIBO therapy. International Journal of Molecular Sciences, 25(13), 7341.
- Idzik, M. (2020). The impact of a low FODMAP diet on the reduction of irritable bowel syndrome symptoms and changes in intestinal microbiota in patients–a review of current research. Lekarz POZ, 6(2), 109-115.
