Witamina K — rola i znaczenie w organizmie

Witamina K to składnik, który często kojarzymy ze zdrowiem układu krążenia i krzepnięciem krwi — i choć to prawda, że jest ona niezastąpionym elementem tego procesu, jej znaczenie jest znacznie szersze. 

Coraz częściej mówi się o wpływie witaminy K na zdrowie kości, serca, a nawet o potencjalnych korzyściach związanych z innymi układami naszego ciała. 

Czym dokładnie jest witamina K i dlaczego warto wiedzieć więcej o jej roli w naszym organizmie?

Witamina K1 i K2 — czy to te same substancje?

Witamina K występuje w dwóch głównych formach: K1 (filochinon) i K2 (menachinon). Obie mają podobne właściwości, ale różnią się pod względem źródeł występowania oraz funkcji, jakie pełnią w organizmie.

Witamina K1 to forma, która występuje głównie w roślinach — zwłaszcza zielonych warzywach liściastych. Jej najważniejszym zadaniem jest wspieranie procesów krzepnięcia krwi. Dzięki niej nasz organizm może produkować czynniki krzepnięcia, które pomagają zapobiegać nadmiernemu krwawieniu w przypadku urazów.

Witamina K2, występująca głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego oraz fermentowanej żywności, ma nieco inne zadania. Odpowiada za regulację metabolizmu wapnia. W ten sposób wpływa na zdrowie kości, ale także na prawidłową strukturę naczyń krwionośnych. Witamina K2 aktywuje białka, które wspomagają odkładanie wapnia w kościach i jednocześnie zapobiegają jego gromadzeniu się w tętnicach.

Dlaczego witamina K jest ważna?

Jak już wiesz witamina K1 odpowiada za prawidłowe krzepnięcie krwi. Osoby z niedoborem tej formy witaminy K mogą mieć problemy z nadmiernym krwawieniem i trudnościami w gojeniu się ran. Działanie witaminy K1 jest szczególnie ważne w sytuacjach, gdzie dochodzi do urazów, skaleczeń czy podczas operacji, ponieważ zapobiega nadmiernej utracie krwi.

Z kolei witamina K2 odpowiada za transport wapnia do kości, gdzie jest on potrzebny do ich mineralizacji. To ważne, ponieważ niewłaściwe magazynowanie wapnia może prowadzić do problemów z układem kostnym (osteopenii i osteoporozy), a także przyczyniać się do rozwoju chorób sercowo-naczyniowych (miażdżycy) na skutek procesów odkładania się wapnia w naczyniach krwionośnych. 

Źródła witaminy K w diecie

Zarówno witamina K1, jak i K2, są dostępne w pożywieniu, choć tak jak wspominaliśmy, ich źródła są różne. Witamina K1 pochodzi głównie z zielonych warzyw liściastych. Które produkty najbardziej w nią obfitują? 

• Szpinak
• Jarmuż
• Brokuły
• Sałata
• Kapusta włoska
• Brukselka 
• Zielona herbata 
• Groszek zielony 
• Botwinka 
• Awokado 
• Rukola

Te warzywa dostarczają organizmowi znacznych ilości witaminy K1 — wystarczy więc regularnie je spożywać, aby zaspokoić dzienne zapotrzebowanie na tę formę witaminy.

Witamina K2 znajduje się przede wszystkim w produktach pochodzenia zwierzęcego, ale także w fermentowanej żywności. Najlepsze źródła witaminy K2 to:

• Żółtka jaj
• Wątróbka wieprzowa
• Wątróbka drobiowa
• Fermentowane sery
• Kiszonki — zwłaszcza japońskie natto (fermentowana soja dostępna w polskich sklepach z azjatycką żywnością).

Witamina K2 jest również syntetyzowana przez bakterie w naszym jelicie. Idąc za tym odkryciem, można stwierdzić, że zdrowa mikroflora jelitowa może wspierać jej produkcję. Jednak to, w jakim stopniu i z jaką wydajnością wciąż pozostaje przedmiotem licznych badań. 

Czy musimy suplementować witaminę K?

Wiele osób zastanawia się, czy suplementacja witaminy K jest konieczna. Odpowiadamy: najważniejsze jest świadome podejście do kompozycji codziennego menu i jego dobre zbilansowanie. 

U większości zdrowych osób, które prowadzą zrównoważoną dietę, nie ma potrzeby suplementowania ani witaminy K1, ani witaminy K2. Różnorodny jadłospis, bogaty w warzywa liściaste oraz fermentowaną żywność dostarcza wystarczających ilości wszystkich niezbędnych składników, w tym także obu form witaminy K. 

Jednak istnieją pewne sytuacje, w których suplementacja może być wskazana. Osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe (zwłaszcza warfarynę) powinny monitorować poziom witaminy K w diecie, ponieważ jej nadmiar (który zdarza się zwłaszcza w przypadku niewskazanej suplementacji) lub niedobór mogą wpływać na skuteczność leczenia. 

Suplementacja witaminy K może być zalecana w przypadku pacjentów z chorobami przewodu pokarmowego, które upośledzają wchłanianie tłuszczów (np. choroba Leśniowskiego-Crohna). Niektórzy specjaliści wskazują także na potrzebę przyjmowania syntetycznej witaminy K2 w przypadku suplementowania wapnia. 

Co jeszcze warto wiedzieć w kontekście suplementacji? Czy wiesz, że witamina K podawana jest noworodkom w celu ograniczenia ryzyka wystąpienia choroby krwotocznej? Dzieci rodzą się z niskimi zapasami tej witaminy, a taka interwencja pomaga zapobiegać tego konsekwencjom.  

Pamiętaj, że dla większości osób zdrowa, dobrze zbilansowana dieta powinna wystarczyć, aby dostarczyć odpowiednich ilości witaminy K. Decyzja o suplementacji powinna być zawsze konsultowana z lekarzem, zwłaszcza w przypadku osób, które są narażone na ryzyko niedoboru tej witaminy.

Bibliografia 

1. Dziedzic, K., & Jakubowska-Pietkiewicz, E. (2021). Suplementacja witaminy K u noworodków. Przegląd Pediatryczny, 50(4).
2. Bieniek, J., Brończyk-Puzoń, A., Nowak, J., Koszowska, A., Dziąbek, E., Kulik, K., & Dittfeld, A. (2015). Witamina K a kalcyfikacja naczyń krwionośnych. Choroby Serca i Naczyń, 12(3), 165-171.
3. Kozioł-Kozakowska, A., Stochel-Gaudyn, A., & Fyderek, K. (2016). Witamina K i jej rola w profilaktyce chorób dzieci w świetle nowych doniesień. Pediatria Polska, 91(4), 332-337.
4. Karwowska, Z., & Majchrzak, K. (2015). Wpływ błonnika na zróżnicowanie mikroflory jelitowej (mikrobiota jelit). I CHEMIA TOKSYKOLOGICZNA.
5. Jarosz, M., Rychlik, E., Stoś, K., & Charzewska, J. (2020). Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie (Vol. 83). Warsaw, Poland: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny.