Maltodekstryna — co to jest i czy jest bezpieczna?

O maltodekstrynie najczęściej mówi się w sportowym świecie. Jednak w ostatnim czasie zainteresowanie tym związkiem wzrosło także w innych środowiskach — zarówno w kontekście korzyści, jak i potencjalnego zagrożenia dla zdrowia.

Dlaczego? Czy jest się czego obawiać? Poznaj fakty i mity na temat maltodekstryny.

Czym jest maltodekstryna?

Maltodekstryna to związek chemiczny, który powstaje z częściowej hydrolizy skrobi. Zaliczana jest do węglowodanów. Jest zbudowana z łańcuchów glukozowych. Im krótsze łańcuchy, tym bardziej słodki smak. Zawiera minimalne ilości tłuszczu i białka. 

Dostarcza około 4 kcal na gram (typowo dla węglowodanów) — nie należy więc do wyjątkowo niskokalorycznych substancji. 

Jedną z najważniejszych właściwości maltodekstryny jest jej szybka przyswajalność przez organizm. Ma bardzo wysoki indeks glikemiczny (105), co wiąże się z tym, że po jej spożyciu doświadczamy szybkiego wzrostu stężenia glukozy we krwi. 

Jest to substancja, która naturalnie występuje w postaci białego proszku, jednak najczęściej widujemy ją w składzie produktów, a nie w jej czystej postaci. Łatwo rozpuszcza się w wodzie i ma łagodnie słodki smak. Wytwarza się ją głównie z kukurydzy, ryżu, ziemniaków lub pszenicy. Proces produkcji maltodekstryny polega na rozkładzie skrobi na mniejsze cząsteczki za pomocą enzymów lub kwasów.

Gdzie znajdziesz maltodekstrynę?

Maltodekstryna ma szerokie zastosowanie w różnych branżach, jednak jej wykorzystanie nie zawsze jest niezbędne. Najczęściej spotkasz ją w przemyśle spożywczym (zwłaszcza w produktach dla sportowców) oraz w przemyśle farmaceutycznym.

Maltodekstryna jest często wykorzystywana w produkcji żywności jako środek zagęszczający, stabilizator oraz wypełniacz. Dzięki niej produkty mają odpowiednią konsystencję i dłużej zachowują świeżość. Znajdziesz ją w napojach, słodyczach, sosach, zupach w proszku i wielu innych produktach. Jej dodatek powszechnie wykorzystuje się także w produkcji suplementów diety — zwłaszcza tych, które mają „dodawać energii”.

Jej wykorzystanie może być pożądane, gdy producent chce poprawić teksturę i stabilność produktów. Może być stosowana jako zamiennik tłuszczów, a jej dodanie pomaga osiągnąć podobne właściwości organoleptyczne danego produktu. 

Jednak w niektórych przypadkach jej użycie jest zbędne, zwłaszcza gdy można osiągnąć podobne efekty przy użyciu naturalnych składników, takich jak mąka czy skrobia. Ze względu na niską zawartość tłuszczu i wysoką zawartość węglowodanów, jest chętnie stosowana w produktach dietetycznych i sportowych.

W przemyśle farmaceutycznym maltodekstryna wykorzystywana jest do produkcji tabletek i kapsułek. Działa jak nośnik dla substancji aktywnych, co ułatwia ich precyzyjne dawkowanie. Dzięki swoim właściwościom może poprawiać smak i teksturę leków. W farmacji jej zastosowanie jest często niezbędne, do tego, by zapewnić odpowiednie właściwości fizyczne i chemiczne leków.

Maltodekstryna a produkty dla sportowców 

Maltodekstryna jest szybko przyswajalnym źródłem węglowodanów, co czyni ją idealnym składnikiem napojów izotonicznych czy energetycznych batonów. Jej indeks glikemiczny wynosi 105, stąd jest lepiej przyswajalna od samej glukozy (IG 100). 

Pomaga szybko uzupełnić zapasy glikogenu w mięśniach po intensywnym wysiłku fizycznym i może sprawdzić się jako szybkie „doładowanie węglowodanów” przed i w trakcie treningu.  Właśnie dlatego jest często spotykana w składzie produktów dla osób aktywnych fizycznie. 

Kiedy maltodekstryna jest pożądana?

• W produktach wymagających dłuższego okresu przechowywania i stabilnej konsystencji.
• W suplementach diety dla sportowców, gdzie liczy się szybkie uzupełnienie energii.
• W farmaceutykach, jako nośnik substancji aktywnych. 

Kiedy maltodekstryna jest zbędna?

• W produktach, które mogą być zagęszczane lub stabilizowane za pomocą naturalnych składników.
• W codziennej diecie, gdzie dostarczanie nadmiaru szybko przyswajalnych węglowodanów nie jest konieczne.

Czy maltodekstryna jest zdrowa? Bezpieczeństwo i potencjalne zagrożenia

Maltodekstryna jest powszechnie uznawana za bezpieczną do spożycia. Pamiętaj jednak, że jak każdy składnik, może wywoływać pewne skutki uboczne i nie jest odpowiednia dla wszystkich.

Liczne badania potwierdzają, że maltodekstryna jest bezpieczna dla większości ludzi, kiedy spożywana jest w umiarkowanych ilościach. Jak już sobie wyjaśniliśmy, jest to składnik powszechnie stosowany w produktach spożywczych, a jej długotrwałe spożycie nie wiąże się z poważnymi problemami zdrowotnymi.

Warto mieć jednak świadomość, że u niektórych osób maltodekstryna może powodować problemy trawienne — wzdęcia, gazy, dyskomfort jelitowy czy biegunkę. Dzieje się tak najczęściej, jeśli w diecie danej osoby występuje duża ilość tego związku. 

Czasami zdarza się, że nie jesteśmy do końca świadomi tego, ile tak naprawdę tej maltodekstryny znajduje się w naszym codziennym jadłospisie. Problem ten może dotyczyć zwłaszcza sportowców i osób często sięgających po dietetyczne zamienniki konwencjonalnej żywności (np. tych z kategorii low-sugar, light czy fit). Jeden tego typu produkt nie będzie stanowił dla nas problemu, natomiast kilka spożytych w ciągu dnia już może wywołać negatywne objawy ze strony układu pokarmowego. Właśnie dlatego warto czytać etykiety i mieć świadomość tego, co faktycznie znajduje się na naszych talerzach.

Choć rzadko, maltodekstryna może wywoływać reakcje alergiczne. Osoby uczulone na kukurydzę, pszenicę lub inne źródła maltodekstryny powinny być ostrożne i sprawdzać składy wszystkich produktów.

Maltodekstryna ma wysoki indeks glikemiczny (IG), oznacza to, że szybko podnosi poziom glukozy we krwi. Jak już wiesz, może być to korzystne dla sportowców w okresie intensywnych treningów, jednak osoby z cukrzycą lub insulinoopornością zdecydowanie powinny unikać maltodekstryny w codziennej diecie.

Bibliografia 

1. Zychnowska, M., Onacik-Gür, S., & Krygier, K. (2015). Właściwości i możliwości wykorzystania zamienników tłuszczów dostępnych na rynku. Probl. Hig. Epidemiol, 96(1), 42-50.
2. Code of Federal Regulations. (2023). Maltodextrin. Pobrane z: https://www.ecfr.gov/current/title-21/section-184.1444
3. Jarosz, M., Sajór, I., Gugała-Mirosz, S., & Nagel, P. (2019). Czy wiesz, ile potrzebujesz węglowodanów?. Do You Know How Many Carbohydrates You Need.
4. Frączek, B., Krzywański, J., Krysztofiak, H. (2021). Dietetyka sportowa. Warszawa: Wydawnictwo PZWL.
5. KISIEL, D., & KOZUBOWSKI, A. (2017). Bezpieczne żywienie w treningu siłowym. Security, Economy & Law Wyższa Szkoła Bezpieczeństwa Publicznego i Indywidualnego” Apeiron” w Krakowie.
6. Xiao, Z., Xia, J., Zhao, Q., Niu, Y., & Zhao, D. (2022). Maltodextrin as wall material for microcapsules: A review. Carbohydrate polymers, 298, 120113.
7. Bortnowska, G. (2018). Kontrowersyjne przysmaki kuchni molekularnej. Kosmos, 67(2), 441-448.