Głodówka — zalety, wady i bezpieczne stosowanie

Głodówka kojarzy nam się z dietą. Jednak całe szczęście z racjonalnym odżywianiem nie ma nic wspólnego. Samo określenie głodówki pochodzi przecież od głodzenia się, czyli — dokładnie je definiując — celowego ograniczenia spożycia jedzenia przez określony czas. 

Czy wprowadzanie tak skrajnych restrykcji żywieniowych może przynieść jakiekolwiek korzyści?

Czym jest głodówka? 

Głodówka może przyjmować różne formy, od krótkotrwałych postów trwających kilkanaście godzin, po długotrwałe ograniczenia trwające kilka dni lub nawet (o zgrozo!) tygodni.

Obecnie popularne są także okresowe posty — posty przerywane (ang. IF, intermittent fasting) —   podczas których spożycie jedzenia jest ograniczone do określonych godzin w ciągu dnia. 

Do kategorii głodówek możemy zaliczyć także różnego rodzaju detoksy, obiecujące oczyszczenie organizmu z toksyn oraz skrajnie niskokaloryczne diety, na których mimo tego, że jemy, to i tak głodzimy nasz organizm.

Czy takie podejście jest zdrowe i skuteczne?

Dlaczego należy wystrzegać się głodówek — wady

Głodówka może wydawać się atrakcyjną metodą na szybkie zrzucenie kilogramów, ale niesie ze sobą wiele poważnych konsekwencji.

Po pierwsze, kiedy nie jesz, Twój organizm musi sobie jakoś z tym poradzić. Biologii nie oszukasz — energia jest czymś, czego koniecznie potrzebujesz. Jeśli nie dostarczasz jej z jedzenia, Twoje ciało będzie sięgać po najlepiej dostępne źródła energii. 

W skrajnych sytuacjach (do których zdecydowanie zaliczamy praktykowanie głodówki) zacznie szybko zużywać zapasy glikogenu, a następnie sięgnie po aminokwasy z mięśni — tkanka tłuszczowa jest na samym końcu tego łańcucha. Jest magazynem energii, ale jej mobilizacja wymaga większego zaangażowania. Głodzenie się, a nie wprowadzenie zdrowego deficytu kalorycznego, prowadzi do utraty masy mięśniowej, a nie tłuszczu.

Nie można również nie wspomnieć o tym, że najczęściej po zakończeniu głodówki większość ludzi wraca do normalnego jedzenia. Jest to również powiązane z „pozwalaniem sobie” na więcej rekreacyjnej żywności. W efekcie nie dość, że prowadzi to do szybkiego przyrostu masy ciała do wartości sprzed rozpoczęcia restrykcyjnej diety, to jeszcze bardzo często kończy się przybraniem dodatkowych kilogramów. 

Głodówka może także spowolnić metabolizm, ponieważ organizm stara się oszczędzać energię. Praca układu pokarmowego zwalnia, a osoby często zmagają się z zaparciami, wzdęciami i dyskomfortem jelitowym. Skutkiem tego jest trudność w utrzymaniu wagi po zakończeniu restrykcji. 

Długotrwała głodówka prowadzi do niedoborów białka, witamin i składników mineralnych. Wiąże się to z obniżeniem odporności, układu kostnego, zaburzeniami układu nerwowego, osłabieniem stanu włosów, skóry i paznokci. To tylko pierwsze konsekwencje, które w dłuższej perspektywie mogą rozwinąć się w naprawdę poważne stany chorobowe.  

I po co to wszystko? 

Mity związane z głodówkami i detoksami

Wiele osób wierzy, że głodówki i detoksy przynoszą korzyści zdrowotne, jednak większość z tych przekonań nie ma solidnych podstaw naukowych. Organizm ma swoje mechanizmy detoksykacji, głównie w wątrobie i nerkach, a specjalne diety detoksykujące nie mają znaczącego wpływu na te procesy. Rzekome zalety zdrowotne głodówek są często przesadzone. Chociaż krótkotrwałe głodówki mogą mieć pewne korzyści, długotrwałe ograniczenie jedzenie zdecydowanie jest szkodliwe i nie jest zalecane przez specjalistów.

Głodówki i detoksy są często promowane przez celebrytów i influencerów, co nie oznacza, że są bezpieczne czy skuteczne. Zyskują popularność głównie dzięki dobrze zaplanowanym kampaniom marketingowym, które nie zawsze opierają się na rzetelnych badaniach naukowych. To, co działa na krótką metę, niekoniecznie jest zdrowe i bezpieczne w dłuższej perspektywie. 

Bezpieczne stosowanie głodówki

Chociaż głodówka jako metoda odchudzania jest niezdrowa, istnieją sytuacje, w których (stosowana w kontrolowany sposób) może przynieść pewne korzyści. 

Przede wszystkim, głodówka jest często zalecana przed różnymi badaniami medycznymi i zabiegami. Przykładem mogą być badania endoskopowe czy operacje, gdzie pacjent musi mieć pusty żołądek, aby uzyskać dokładne wyniki lub uniknąć powikłań podczas zabiegu. Jednak uwaga! Mówimy tu o głodówce, która trwa jeden dzień i jest praktykowana w sytuacjach, które wymagają możliwego opróżnienia układu trawiennego. W takich przypadkach często podaje się także specjalne środki przeczyszczające — zawsze zgodnie z zaleceniami lekarza lub w warunkach szpitalnych pod kontrolą specjalistów. 

W medycynie pojawia się takie pojęcie jak „głodówka lecznicza”, jednak nie ma ona nic wspólnego z tym, co obecnie jest tak popularne w pseudodietetycznym świecie. Istnieją pewne dowody na to, że w niektórych schorzeniach stosowanie cyklicznych głodówek leczniczych może przynieść pewne korzyści, jednak dotyczy to pacjentów z konkretnymi schorzeniami — m.in. zespołem chylomikronemii, chorobą Crohna czy epilepsją. 

W takich przypadkach istotne jest to, że takie postępowanie zawsze prowadzone jest pod nadzorem specjalisty (lekarza lub dietetyka) i stosowane tylko wtedy, gdy jest to absolutnie konieczne. 

Pamiętaj, że samodzielne eksperymentowanie z głodówkami, zwłaszcza długotrwałymi, może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. 

Bibliografia

1. Cybulska, C., Marcinkowska, E., & Grzymisławski, M. (2018). Głodowanie z wyboru―konsekwencje zdrowotne. In Forum Zaburzeń Metabolicznych (Vol. 9, No. 1, pp. 1-8).
2. Łeńska-Bąk, K. (2022). „Fani głodówek (głodówka lecznicza)”, czyli o amatorskich poglądach na terapię. Świat i słowo, 1(38), 117-139.
3. Dardzińska, J. A., Małż, E., & Małgorzewicz, S. (2020). Krótkotrwałe głodówki w świetle dostępnych badań naukowych. In Forum Zaburzeń Metabolicznych (Vol. 11, No. 1, pp. 41-46).
4. Skrypnik, D., Skrypnik, K., Suliburska, J., Bogdański, P., & Pupek-Musialik, D. (2013). Dietoterapia wybranych chorób metabolicznych. In Forum Zaburzeń Metabolicznych (Vol. 4, No. 2, pp. 80-89).
5. Kardasz, M., & Pawłowska, D. (2009). The ketogenic diet as a therapy for intractable childhood epilepsy. Nowa Pediatria.
6. Kocot, A., & Wróblewska, B. (2022). Zaburzona autofagia jako czynnik etiologiczny zróżnicowanych jednostek chorobowych. Lekarz Wojskowy, 100(1).