Wskaźnik HOMA — co to jest i jak go obliczyć?

W ostatnim czasie dużo mówi się o insulinooporności. Czy słusznie uznaje się ją za przyczynę wielu schorzeń? To kwestia dość kontrowersyjna — jednak dzisiaj nie o tym. W tym artykule przeczytasz o ważnym narzędziu diagnostycznym, wykorzystywanym właśnie w kontekście insulinooporności. 

O ile wykonywanie badań poziomu glukozy, stężenia insuliny czy doustnego testu obciążenia glukozą jest stosunkowo znane, to nie są to jedyne narzędzia wykorzystywane w diagnostyce zaburzeń gospodarki węglowodanowej. 

Słyszałeś o wskaźniku HOMA? Jakie znaczenie ma w kontekście insulinooporności? Wyjaśniamy! 

Insulina i insulinooporność

Insulina jest hormonem, który odpowiada w organizmie za regulację gospodarki węglowodanowej i wpływa na metabolizm białek i tłuszczów. Zaburzenia w jej działaniu mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, w tym do zespołu metabolicznego, cukrzycy i właśnie insulinooporności. 

Insulinooporność to stan, w którym komórki organizmu stają się mniej wrażliwe na działanie insuliny. Prowadzi to do wzrostu stężenia tego hormonu we krwi. Mimo że insulinooporność jest szeroko omawiana w kontekście zdrowia metabolicznego, pojawiają się kontrowersje dotyczące jej diagnozowania. 

Insulinooporność sama w sobie nie jest klasyfikowana jako choroba, lecz jako stan metaboliczny. Oznacza to, że może występować jako część ogólnych nieprawidłowości w pracy całego organizmu, prowadzących do różnych zaburzeń zdrowotnych — cukrzycy typu 2, zespołu metabolicznego czy chorób układu sercowo-naczyniowego.

Insulinooporność charakteryzuje się zmniejszoną wrażliwością tkanek na insulinę, co prowadzi do zwiększonego wydzielania tego hormonu przez trzustkę. Z biegiem czasu nadmierne wydzielanie insuliny może prowadzić do „wyczerpania” możliwości komórek beta trzustki i rozwoju hiperglikemii.

Czym jest wskaźnik HOMA?

Wskaźnik HOMA (Homeostasis Model Assessment) jest istotnym i obecnie bardzo powszechnie stosowanym narzędziem diagnostycznym, które wykorzystuje się do oceny insulinooporności i funkcji komórek beta trzustki. 

Wskaźnik HOMA został wprowadzony w 1985 roku. Służy do oceny homeostazy glukozowo-insulinowej na podstawie poziomów glukozy i insuliny na czczo. Wysokie wartości wskaźnika HOMA mogą wskazywać na insulinooporność, podczas gdy niskie wartości sugerują prawidłową wrażliwość na insulinę.

Jak obliczyć wskaźnik HOMA?

Aby obliczyć wskaźnik HOMA, potrzebne są pomiary stężenia glukozy i insuliny na czczo. Obie wartości można uzyskać z podstawowych badań krwi.

HOMA-IR (Homeostasis Model Assessment of Insulin Resistance) to konkretna wersja tego modelu, która jest używana wyłącznie do oceny insulinooporności. 

• HOMA-IR = glukoza na czczo [mg/dL] x insulina na czczo [µU/mL] / 405​

Dla glukozy wyrażonej w mmol/L wzór wygląda następująco:

• HOMA-IR = glukoza na czczo [mmol/L] x insulina na czczo [µU/mL] / 22,5​

Przykład: Jeśli poziom glukozy na czczo wynosi 100 mg/dL, a insuliny na czczo 10 µU/mL, wskaźnik HOMA wynosi:

• HOMA-IR = 100 x 10​ / 405 = 2,47

Interpretacja wyników wskaźnika HOMA-IR

Zakresy norm dla wskaźnika HOMA różnią się w zależności od populacji i metod badawczych. Ogólnie przyjmuje się, że:

• Wartość HOMA-IR poniżej 1 sugeruje niskie ryzyko insulinooporności.
• Wartość między 1 a 2,5 jest uznawana za normalną wrażliwość na insulinę.
• Wartość powyżej 2,5 może sugerować insulinooporność.

Warto jednak zauważyć, że w literaturze pojawiają się różne wartości graniczne wskaźnika HOMA. Wynik ok. 2 już może być sygnałem ku temu, żeby zasięgnąć porady specjalisty. Wysokie wartości wskaźnika HOMA mogą świadczyć o insulinooporności i powiązane są z tym, że trzustka musi produkować więcej insuliny, aby utrzymać prawidłowy poziom glukozy we krwi. 

Dieta dla osób z insulinoopornością

Low IG

Dieta dla osób, które chcą zmniejszyć skoki cukru.

Białko:

20-25%

Tłuszcze:

40-45%

Węgle:

35-40%

Cena od: 64.9 zł

Zamów Szczegóły

Niskie wartości wskaźnika HOMA wskazują na prawidłową wrażliwość na insulinę i oznaczają, że organizm efektywnie wykorzystuje ten hormon do regulacji poziomu glukozy we krwi.

Wskaźnik HOMA w profilaktyce i leczeniu zaburzeń pracy organizmu 

Wskaźnik HOMA jest ważnym narzędziem w ocenie ryzyka i zarządzaniu zaburzeniami metabolicznymi. Regularne monitorowanie wyników może pomóc we wczesnym wykrywaniu insulinooporności, trafnej ocenie skuteczności wprowadzonego postępowania (farmakologicznego i niefarmakologicznego) oraz diagnostyce innych zaburzeń metabolicznych. 

W praktyce klinicznej monitorowanie wskaźnika HOMA może przyczynić się do poprawy jakości życia pacjentów, poprzez wczesne wykrywanie i skuteczne zarządzanie aktualnym stanem zdrowia chorego. Lekarze i dietetycy mogą na podstawie wyników wskaźnika HOMA dostosowywać terapię do indywidualnych potrzeb, a tym samym zwiększyć  skuteczność leczenia.

Bibliografia 

1. Myśliwiec M, Jarosz-Chobot P. Diabetologia wieku rozwojowego. PZWL, Warszawa 2018; 1-74.
2. Szosland, K., & Lewiński, A. (2016). In quest for method of insulin resistance assessment in everyday clinical practice—Insulin resistance indices. Diabetes & Metabolic Syndrome: Clinical Research & Reviews, 10(1), S120-S125.
3. Stawerska, R., Łupińska, A., Bieniek, E., & Lewiński, A. (2021). Insulinooporność i stan przedcukrzycowy–diagnostyka i leczenie. General Practitioner/Lekarz POZ, 7(5).
4. Matthews, D. R., Hosker, J. P., Rudenski, A. S., Naylor, B. A., Treacher, D. F., & Turner, R. C. (1985). Homeostasis model assessment: insulin resistance and β-cell function from fasting plasma glucose and insulin concentrations in man. diabetologia, 28, 412-419.
5. Reimisz, P. (2022). Mechanizmy homeostazy energetycznej organizmu. Część II: Regulacja obwodowa i aspekty psychofizjologiczne. Kosmos, 71(2), 155-164.
6. Małecki, M. T. (2006). Otyłość–insulinooporność–cukrzyca typu 2. Kardiol. Pol, 64(Suppl 6), 561-566.